Het brouwen van bier in Vlaanderen is niet onder één noemer te vatten. In alle brouwerijen, groot of klein, zijn gepassioneerde brouwers aan de slag met mout, hop, gist en water. Op professionele basis of net in hun vrije tijd steken mannen én (steeds meer) vrouwen hun energie in het brouwen van gekende en minder gekende of speciale bieren. Dagelijks komen er nieuwe bieren bij. Voor elke gelegenheid bestaat er een bier, en anders wordt er wel een nieuw uitgevonden, uiteraard te drinken in het bijhorende glas.
Deze explosie aan artisanale creativiteit en liefde voor het brouwambacht staat in schril contrast met de situatie van enkele decennia geleden. Toen werd de diversiteit van het Belgische bierlandschap sterk bedreigd. In het begin van de twintigste eeuw waren er ongeveer 3.000 brouwerijen, bijna allemaal veeleer kleinschalig. Na twee wereldoorlogen, een economische crisis en de groei van de industriële brouwerijen, was hun aantal tegen 1960 gezakt tot amper een honderdtal. De productie én appreciatie van artisanale bieren stond onder druk.
Sinds 1975 en vooral sinds de jaren 1990 kunnen we spreken van een ware heropleving.
De biercultuur is vandaag levendiger dan ooit. In oktober 2017 waren er 252 brouwerijen en 165 bierfirma’s (en momenteel 151 in behandeling).
Dat is te danken aan de creativiteit van de brouwers, de vraag van bewuste consumenten en bierproevers, de mooie en goed uitgewerkte transmissie systemen, de sterkere nadruk op duurzaamheidsprocessen en een zeer diverse keuze van ingrediënten en brouwwijzen. (zie bijlage voor meer informatie over de verschillende Belgische bierstijlen). In Belgïe bestaan er bijvoorbeeld vier types van gisting:
- spontane gisting (bv. met bieren die uniek zijn in Europa, de ‘lambiekbieren’)
- hoge gisting (bv. trappistenbieren, ale, meeste andere speciaalbieren…)
- gemengde gisting (bv. type ‘oud-bruin’ bieren)
- lage gisting (bv. het ‘pils’-type)
Hoewel de totale consumptie van bier blijft afnemen, gaat het met de diversiteit aan soorten de andere kant op. Sinds 1980 steeg de verhouding artisanale en/of speciale bieren van 10 naar meer dan 30%. Consumenten en zythologen (=bierkenners) willen steeds meer bewust genieten van speciale bieren. Kwaliteit primeert boven kwantiteit.
Kortom, degusteren – en niet drinken – staat centraal, en dat zowel thuis als op restaurant, in een volkscafé of een gespecialiseerde kroeg, en op speciale gelegenheden zoals bierfestivals. (Zie bijlage voor een uitgebreide beschrijving van het degustatieproces van bier). De biercultuur brengt mensen van alle leeftijden en soorten samen. Het is een verbindend element in de samenleving en zorgt voor sociale cohesie.
De kunst van het bier brouwen wordt in de brouwerijen zelf doorgegeven door brouwmeesters die hun kennis en kunde actief doorgeven aan jongere generaties. In kleine proefbrouwerijen kunnen beginnelingen en amateurs discussieren en hun nieuwe brouwsels testen. Veel kleine brouwerijen kunnen voor het ontwikkelen van nieuwe bieren zelfs beroep doen op gespecialiseerde universitaire labo’s.
Er bestaan aan verschillende universiteiten en hogescholen opleidingen tot brouwingenieur, en ook o.a. Syntra biedt cursussen aan van brouwer én serveren van bieren. Op vele plaatsen worden ook vormingen in de zythologie (‘bierologie’ of studie van bier) gegeven.
De waardering voor de diversiteit van de biercultuur wordt daarnaast ook doorgegeven op café, op restaurant, thuis, in brouwerijen die open zijn voor publiek, biermusea, door de media en tijdens bierfestivals en -weekends.
Bovenstaande tekst werd in samenspraak met de betrokken erfgoedgemeenschap van brouwers, zythologen e.a. herzien in november 2017 in het kader van de jaarlijkse rapportering.
